Sử dụng thực phẩm chức năng vô tội vạ nguy hại thế nào?

Những quan niệm sai lầm 

Chia sẻ với Người Đưa Tin, BS. Nguyễn Hoài Thu - Viện Y học Ứng Dụng Việt Nam cho biết, thực phẩm chức năng (TPCN) được định nghĩa là sản phẩm thực phẩm hỗ trợ các chức năng trong cơ thể, có tác dụng hoặc không có tác dụng dinh dưỡng tạo cho cơ thể tình trạng thoải máu, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ và tác hại của bệnh tật.

Một TPCN đạt chuẩn cần được đánh giá đầy đủ về tính chất, tính an toàn và tính hiệu quả.

Thực phẩm chức năng được sử dụng để bổ sung chất chống oxy hóa, vitamin và khoáng chất mà cơ thể bị thiếu hụt. Theo một số nghiên cứu,  các TPCN có thể có công dụng như chống lão hóa, kéo dài tuổi thọ, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ bệnh tật, hỗ trợ làm đẹp, hỗ trợ điều trị một số bệnh...,

Tuy nhiên, không vì vậy mà mọi người lạm dụng việc bổ sung thực phẩm chức năng, không được sử dụng tùy tiện, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ. Đặc biệt, không được sử dụng TPCN để thay thế các loại thực phẩm khác.

Thế nhưng hiện nay, các loại TPCN ở Việt Nam đang bị hiểu sai bởi nhiều doanh nghiệp quảng cáo không đúng bản chất sản phẩm, “thổi” công dụng của TPCN dẫn đến nhiều người coi đây là “thần dược”. 

Cùng đánh giá về vấn đề này, PGS.TS. Nguyễn Xuân Ninh, Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Trưởng phòng khám dinh dưỡng VIAM cho biết: “Khi đọc kỹ trên nhãn sản phẩm bao giờ cũng có chỉ dẫn thực phẩm này không phải là thuốc, không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

Tuy nhiên, những dòng chữ này thường rất nhỏ và khó nhìn. Bên cạnh đó, người tiêu dùng có tâm lý chủ quan, không đọc kỹ hướng dẫn sử dụng mà dễ bị thu hút bởi những lời quảng cáo như: chữa cao HA, bồi bổ sức mạnh, yếu sinh lý, chữa đái tháo đường, phòng chống ung thư. Những quảng cáo này là sai hoàn toàn, TPCN chỉ có tác dụng hỗ trợ thêm chứ không phải để chữa bệnh”.

Không chỉ “thần thánh hoá” công dụng của TPCN, nhiều người đã và đang sử dụng các loại TPCN một cách vô tội vạ với suy nghĩ “dùng càng nhiều càng tốt” hay “không bổ cái này thì bổ cái khác”. Theo phân tích của PGS. TS Nguyễn Xuân Ninh, TPCN có tác dụng hỗ trợ cho sức khỏe, khi sử dụng cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng, thời gian sử dụng: “TPCN là thực phẩm bổ sung nhằm hỗ trợ cho sức khỏe.

Vì vậy, người khỏe hay người ốm đều dùng được, nếu điều kiện kinh tế cho phép. Vấn đề là cần dùng TPCN đúng chỉ định và tuân theo chỉ dẫn của chuyên gia y tế thì mới có hiệu quả. Tôi cho rằng, dùng TPCN phải đảm bảo 3Đ là đúng, đủ và đều. Tức là phải sử dụng đúng loại TPCN mà cơ thể cần một cách liên tục và đều đặn thì mới có hiệu quả. 

Ngoài ra, TPCN cũng có chống chỉ định cần lưu ý đối với một số trường hợp dị ứng, rối loạn chuyển hóa với 1 chất nào đó có trong TPCN. Vì vậy, bác sĩ phải nói rõ với người bệnh về tác dụng của TPCN, tránh trường hợp người bệnh lầm tưởng giữa TPCN và thuốc chữa bệnh”.

Lạm dụng, nguy hại khó lường

Ngày nay, rất nhiều người lựa chọn sử dụng TPCN nhằm nâng cao thể trạng, dự phòng bệnh tật. Tuy nhiên, do không tham vấn các chuyên gia y tế, dinh dưỡng, không nắm được cách thức bổ sung và thời gian sử dụng TPCN nên việc “tẩm bổ” có thể dẫn đến những hệ lụy không mong muốn.

Nói về hậu quả của việc lạm dụng TPCN, PGS. TS Nguyễn Xuân Ninh, Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Trưởng phòng khám dinh dưỡng VIAM cảnh báo việc sử dụng bừa bãi các loại TPCN trong thời gian dài có thể tác động xấu đến nhiều cơ quan của cơ thể như: gây rối loạn tiêu hóa, thay đổi chuyển hóa, lắng đọng trong cơ thể, gây ngộ độc hay ảnh hưởng đến cơ quan gan, thận, xương.

Trên thực tế, tình trạng người dân thiếu kiến thức cộng với một số doanh nghiệp quảng cáo sai sự thật khiến việc sử dụng TPCN không đạt hiệu quả tối ưu, nhiều trường hợp còn gây hại cho người tiêu dùng. Đáng lo ngại hơn khi người dân tự ý chọn TPCN không theo ý kiến chuyên gia y tế gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

“Ngày nay, rất nhiều người tự ý mua các loại TPCN được quảng cáo trên mạng mà không xem xét kỹ lưỡng về thành phần, tác dụng. Trên thị trường có rất nhiều loại TPCN kém chất lượng, không đảm bảo vệ sinh, lẫn chất kích thích, tăng cơ, giảm mỡ (doping) gây nguy hiểm cho tim mạch, ảnh hưởng chuyển hóa, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Đã có nhiều cảnh báo về các trường hợp trên nhưng người dân còn lơ là, chủ quan”, PGS. TS Nguyễn Xuân Ninh, Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Trưởng phòng khám dinh dưỡng VIAM cảnh báo.

“Tôi từng gặp nhiều trường hợp phụ huynh cho con sử dụng đủ loại canxi, thuốc tăng trưởng xương, sắt kẽm trong thời gian dài với mong muốn tăng chiều cao nhưng không có tác dụng.

Họ hiểu đơn giản là uống canxi nhằm thúc đẩy chiều cao nhưng lại không biết rằng để xây dựng khung xương và phát triển cơ thể thì cần chế độ dinh dưỡng cân đối phù hợp với lứa tuổi phát triển, cần năng lượng, protein, chất béo, vitamin và khoáng, thể dục thể thao…

Sau một vài năm dùng thuốc liên tục mà không có tác dụng thì mới đưa con đi khám. Hậu quả là “tiền mất, tật mang”, nhiều trẻ bị rối loạn tiêu hóa, canxi lắng đọng nhiều ở xương và các cơ quan, sỏi thận. Thậm chí có trường hợp nguy hiểm đến huyết áp và tim mạch”, PGS.TS Nguyễn Xuân Ninh nói thêm. 

Để sử dụng TPCN an toàn, hiệu quả, PGS.TS Nguyễn Xuân Ninh đưa ra một số khuyến cáo: nên thăm khám và xin tư vấn của bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng TPCN; khi sử dụng TPCN cần lưu ý đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ; tuyệt đối không không mua các loại TPCN giá rẻ trên mạng, nên lựa chọn địa điểm uy tín, được cơ quan chức năng cấp phép. 

TPCN có thể được xem là một trong những công cụ dự phòng sức khỏe. Tuy nhiên để hiểu đúng, làm đúng và dùng đúng thực phẩm chức năng không phải ai cũng nắm rõ và người dùng cần tìm hiểu kĩ trước khi quyết định sử dụng các sản phẩm TPCN”, BS. Nguyễn Hoài Thu.