Độc đáo lễ hội Lấp lỗ bên dãy Trường Sơn hùng vĩ

Tín ngưỡng thờ thần lúa

Với người Bru-Vân Kiều ở xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, lễ hội Lấp lỗ (Trỉa lúa) là một sự kiện quan trọng, được tổ chức vào ngày 11-14/7 Âm lịch hàng năm. Sau phần lễ trang nghiêm và phần hội đoàn kết sum vầy, đồng bào gửi gắm mong ước cho cây trĩu bông, chắc hạt, vụ mùa bội thu.

Lễ hội trỉa lúa là một sự kiện quan trọng, được tổ chức vào ngày 11-14/7 Âm lịch hàng năm.

Trong cuộc trò chuyện với chúng tôi, Già làng Hồ Ai, bản Khe Cát, xã Trường Sơn đã kể lại ngọn nguồn gốc tích lễ hội Lấp lỗ. Từ xa xưa, người Bru-Vân Kiều sinh sống giữa núi rừng Trường Sơn và trồng lúa, ngô, sắn theo lối "chặt-đốt-cốt-trỉa", sản xuất rất bấp bênh. Để mong đất trời an yên, mùa màng tươi tốt, hàng năm người Bru-Vân Kiều tổ chức 2 lễ hội chính gồm: Lễ hội Lấp lỗ và lễ hội cúng cơm mới. Các thế hệ đồng bào gìn giữ, phát huy, lưu giữ cho đến tận bây giờ.

Địa điểm được chọn làm lễ ở khu vực đầu làng nơi có con suối và những gốc cây cổ thụ.

Cũng theo già làng Hồ Ai, không phải đồng bào Bru-Vân Kiều ở tất cả các bản làng giữa núi rừng Trường Sơn duy trì lễ hội Trỉa lúa hàng năm, mà chỉ có xã Trường Sơn còn lưu giữ được. "Tại 15 bản ở xã Trường Sơn thì bản Khe Cát trở thành vùng "đất lành" bà con tìm về dịp cận kề Rằm tháng Bảy (Âm lịch), vui chung lễ hội Trỉa lúa. Tùy theo điều kiện kinh tế mà mỗi năm người dân lựa chọn vật dâng lên Giàng và thần linh khác nhau. Năm nay, dân bản dâng lên Giàng và thần linh một con bò. Sau khi làm lễ tế sống, con bò sẽ được mổ thịt để người dân và khách quý cùng nhau chung vui trong phần hội", Già làng Hồ Ai nói.

Lễ hội đặc sắc

Đã thành thông lệ, người Bru – Vân Kiều chọn cất cây nêu, đặt bàn thờ cúng Giàng và thần linh nằm dưới chân núi Chồng, phía đầu bản Khe Cát cũ, nơi những gốc cây cổ thụ lớn đến vài người ôm.

Già làng Hồ Ai thực hiện các nghi thức trong buổi lễ.

Lễ hội trỉa lúa gồm 2 phần: Phần lễ và phần hội. Trong phần lễ, Già làng Hồ Ai mặc trang phục truyền thống, với mái tóc dài trắng tựa cước, tiếng già trầm trầm cáo với trời, đất, xứ thần về chứng giám lòng thành, vui cùng lễ hội với đồng bào, phù hộ độ trì giúp đồng bào sức khỏe, một năm mưa thuận gió hòa, lúa ngô tươi tốt.

Xong phần lễ tế thần linh, kế tiếp là nghi thức lễ trỉa lúa. Dưới gốc cây nêu, già Hồ Ai và người phụ lễ đánh chiêng, trống cùng thực hiện. Sau một hồi chiêng, trống, bài tế có tên Lấp lỗ được già Hồ Ai xướng lên bằng tiếng bản địa, phiên thành tiếng Việt hàm ý như sau: "Hôm nay đồng bào làm lễ trỉa lúa, các xứ thần, tổ tiên, ông bà hội ngộ về đây, cầu mong trời đất giao hòa, ban cho hạt giống tốt tươi, to cây, sây hạt. Ơ...! Đàn ông thì đâm lỗ, đàn bà thì gieo hạt. Hạt gieo xuống đất, nhanh nhanh lấp lại để con chim, con thú không đến phá hoại. Ơ...! Hạt giống tốt mọc lên cây lúa, cây ngô, cây đỗ khỏe mạnh, cho đồng bào có mùa màng bội thu, cuộc sống thêm no ấm...".

Bà con dân bản thắp hương cầu xin một mùa mới bội thu và gia đình ấm no, hạnh phúc.

Kết thúc nghi lễ, khách và chủ quây quần uống rượu cần và trò chuyện vui vẻ.

Kết thúc phần lễ, Già làng Hồ Ai cầm một bầu hạt giống di chuyển vòng quanh cây nêu thực hiện nghi thức gieo hạt. Theo chân chủ lễ, dân bản, trai thanh nữ tú trong trang phục truyền thống, người nữ lưng đeo gùi, người nam tay cầm gậy chọc lỗ tái hiện lại công việc "cốt-trỉa" của cha ông ngày xưa.

Lễ hội kết thúc, cả khách và chủ quây quần quanh mâm cỗ, uống rượu cần, trò chuyện vui vẻ rồi cùng tham gia các trò chơi dân gian và cùng nhau hát những làn điệu truyền thống. Giữa ngút ngàn Trường Sơn, những chàng trai cô gái dân tộc Bru - Vân Kiều hát tỏ tình, giao duyên khi đi sim (cách đi tìm người yêu của con trai, con gái dân tộc Bru - Vân Kiều) với lời ca rất tình tứ, giai điệu ngọt ngào, ý nghĩa.